Podsumowanie posiedzenia KWRiST

Data: 08-09-2021

6 września 2021 roku w trybie zdalnym odbyło się dodatkowe posiedzenie Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego w znacznej mierze poświęcone projektom ustaw: o wsparciu jednostek samorządu terytorialnego w związku z Programem Polski Ład oraz o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw.

 

NARODOWY PROGRAM SZCZEPIEŃ

 

Minister Michał Dworczyk przedstawił aktualną sytuację w sprawie szczepień. W chwili obecnej liczba podanych szczepień (pojedynczych wkłuć) przekroczyła 36,4 mln. Liczba osób w pełni zaszczepionych wynosi 18,9 mln. W przeliczeniu na 100 mieszkańców wynik Polski jest podobny do wyniku Czech, Węgier, czy Grecji. Za na mi jest kilka krajów tj.: Estonia, Litwa, Chorwacja, Słowacja, Słowenia, Bułgaria czy Rumunia, jednak większość jest przed Polską. Od ostatniego spotkania (25.08) nie doszło do żadnych przełomowych wydarzeń. Nadal czekamy na decyzję w sprawie podawania trzeciej dawki szczepionki seniorom, szczepienia dzieci poniżej 13 roku życia, czy wprowadzenia obowiązku szczepień dla określonych grup zawodowych/społecznych. Strona samorządowa zgłosiła postulat objęcia trzecią dawką szczepień pracowników samorządowych, którzy niezależnie od sytuacji pandemicznej muszą mieć kontakt z klientami urzędu. Zwrócono się również z prośbą o podjęcie nieco bardziej radyklanych działań w celu zaszczepienia większej liczby osób. Minister Dworczyk zaznaczył, że trzeba w tej kwestii być bardzo ostrożnym, bo podejmowane zbyt pochopnie działania mogą przynieść odwrotny skutek.

 

SPRAWY PODATKOWE I PROGRAM POLSKI ŁAD

 

Projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw  oraz projekt ustawy o wsparciu jednostek samorządu terytorialnego w związku z Programem Polski Ład.

 

Minister Sebastian Skuza omówił bliżej oba projekty ustaw. Ustawa o wsparciu jednostek samorządu terytorialnego w związku z Programem Polski Ład opiera się na dwóch filarach: rozwiązaniach przejściowych i docelowych. Rozwiązania przejściowe obejmują:

 

  • wsparcie JST jeszcze w 2021 r. dodatkowymi środkami w kwocie 8 mld zł na poczet realizacji zadań w 2022 r.,
  • uelastycznienie zarządzania budżetami JST poprzez modyfikację reguł fiskalnych,
  • zapewnienie województwom niezbędnych środków subwencji regionalnej poprzez przedłużenie, wygasających z końcem 2021 r. przepisów w tym zakresie,

 

Rozwiązania docelowe to:

 

  • zapewnienie przewidywalności dochodów JST z tytułu PIT i CIT w 12 równych ratach miesięcznych,
  • wprowadzenie wyrównawczego systemu opartego na aktualnych dochodach PIT i CIT z roku bieżącego,
  • wprowadzenie reguły dochodowej zapewniającej długookresową stabilizację finansową JST,
  • wprowadzenie nowej subwencji rozwojowej (inwestycyjnej).

 

Dodatkowe środki w wysokości 8 mld zł mają zostać podzielone na podstawie ustawy (nie obowiązuje uznaniowość). Algorytm podziału: globalna kwota dla gmin, powiatów i województw byłaby dzielona proporcjonalnie do planowanego udziału danego szczebla JST w PIT na rok 2022. Kwota dla pojedynczej JST byłaby dzielona wg planowanego PIT na rok 2022 z korektą z tytułu zamożności (ale już po mechanizmie wyrównawczo-korekcyjnym + min/max kwota).

 

Uelastycznienie zarządzania budżetami JST poprzez dostosowanie reguł fiskalnych obowiązujących samorządy (art. 242 i 243 ufp) w związku z potrzebą wspierania gospodarki w walce z pandemią i w procesie wychodzenia z niej obejmie:

 

  • zmianę podejścia do rozliczenia reguły równoważenia budżetu bieżącego w latach 2022-2025 – z rozliczenia rocznego na średniookresowe (4 lata),
  • wprowadzenie w 2022 możliwości równoważenia wydatków bieżących wolnymi środkami w rozumieniu art. 217 ust. 2 pkt 6 ustawy o finansach publicznych.

 

Dodatkowo wprowadzone zostaną rozwiązania ponoszące limity spłaty długu JST oraz wspierające absorbcję środków UE (obecnie 60%, docelowo: 50%).

 

Nowy sposób ustalania wpływów z udziału w PIT i CIT – dochody mają być przekazywane w równych miesięcznych kwotach zgodnych z prognozą makro określoną przed rozpoczęciem roku budżetowego. Prognoza byłaby weryfikowana później z rzeczywistym wykonaniem, zarówno in plus jak i in minus. Ustalanie kwoty dochodów pojedynczej JST z tytułu udziału w PIT i CIT ma odbywać się w oparciu o wpływy podatkowe z trzech lat, zamiast wpływów jednorocznych. Takie podejście ma:

 

  • ułatwić planowanie i wykonanie budżetów samorządowych,
  • zmniejszyć podatność na wahania koniunktury i wpływy zmian prawnych,
  • zapewnić przewidywalność wpływów i odporność dochodów JST na przesunięcia terminów rozliczeń podatkowych.

 

Mechanizm korekcyjno-wyrównawczy ma być oparty na bieżących dochodach. Potencjał dochodowy JST, na podstawie którego ustalane są subwencje wyrównawcze, czy wypłata janosikowego będzie liczony na bieżących dochodach z PIT i CIT (a nie z roku n-2). Takie rozwiązanie możliwe jest dzięki oparciu dochodów samorządowych z PIT i CIT na prognozie, która będzie znana przed rozpoczęciem roku budżetowego. Efektem ma być lepsze dopasowanie systemu do aktualnej sytuacji finansowej JST i wyeliminowanie m.in. przypadków, w których naliczenie należnych kwot wpłat janosikowego następuje w okresie koniunktury, a ich realizacja w okresie dekoniunktury.

 

Zasady działania reguły stabilizującej dochody JST:

 

  1. Wprowadzenie do porządku prawnego reguły zapewniającej długookresową stabilizację finansową JST w zakresie dochodów z tytułu PIT i CIT;
  2. Przyjęcie tzw. referencyjnej łącznej kwoty rocznego dochodu JST z tytułu udziału w PIT i CIT;
  3. W kolejnych latach referencyjna łączna kwota rocznego dochodu JST z tytułu działu we wpływach z podatku dochodowego PIT i CIT będzie indeksowana wskaźnikiem średniookresowej dynamiki PKB w cenach bieżących;
  4. Zasada indeksacji opiera się na średniookresowej dynamice nominalnego PKB, który bierze pod uwagę nie tylko wzrost gospodarczy, ale również inflację. Tym samym uwzględniać będzie kwestie rosnących kosztów realizacji zadań publicznych;
  5. Działanie – gdy łączna kwota rocznego dochodu z PIT i CIT prognozowana na danych rok będzie niższa od referencyjnej kwoty rocznego dochodu z tego tytułu, ustalonej na ten rok – to wysokość subwencji ogólnej będzie zwiększana – do wysokości różnicy między tymi łącznymi kwotami rocznego dochodu, pomniejszonej o przekazywaną do JST obligatoryjną część subwencji rozwojowej.

 

Efektem reguły ma być stabilizacja dochodów JST z uwzględnieniem inflacji, zapewnienie antycykliczności oraz zmniejszenie wpływu wprowadzanych zmian w przepisach podatkowych na dochody JST.

 

Ministerstwo Finansów proponuje również zmianę w mechanizmie korekcyjno-wyrównawczym w zakresie kwoty stabilizującej. W celu łagodzenia konsekwencji takiej sytuacji, w której zmniejszenie dochodów JST z tytułu udziału w PIT i CIT, wpływa również na zmniejszenie subwencji wyrównawczej, przewidziano możliwość wsparcia JST środkami kwoty stabilizującej części. Część stabilizująca tworzy się gdy:

 

  • łączna kwota rocznych dochodów gmin, powiatów lub województw z tytułu udziału we wpływach z PIT i CIT, prognozowanych za rok budżetowy jest niższa od referencyjnej łącznej kwoty rocznych dochodów z tych tytułów, ustalonej na ten rok,

i jednocześnie

  • w roku budżetowym subwencja wyrównawcza dla gmin, powiatów i województw jest niższa od części wyrównawczej subwencji ogólnej dla tych jednostek w roku bazowym.

 

Kwota stabilizująca ma wyrównywać ubytki w części wyrównawczej subwencji ogólnej do wysokości jaką samorządy uzyskały w roku poprzednim. Podział tej kwoty będzie następował proporcjonalnie do udziału kwoty podstawowej i uzupełniającej części wyrównawczej subwencji ogólnej na dany rok. Takie rozwiązanie ma zapewnić stabilizację sytuacji finansowej mniej zamożnych samorządów.

 

Subwencja rozwojowa ma stanowić bodziec do rozwoju, aktywizować i przyczyniać się do ograniczania nierówności rozwojowych między samorządami. Kwota części rozwojowej subwencji ogólnej dla JST na rok 2023 ustalona została w wysokości 3 mld zł. W kolejnych latach będzie indeksowana wskaźnikiem średniorocznej dynamiki wartości PKB w cenach bieżących. Przewiduje się podział subwencji wg zobiektywizowanego algorytmu. Będzie on uwzględniał kluczowe parametry jakimi są: poziom wydatków majątkowych JST oraz liczba mieszkańców. Subwencja rozwojowa będzie podzielona na trzy kwoty:

 

  1. Kwota podstawowa – dzielona między JST proporcjonalnie do liczby mieszkańców (+ kwota min./max.),
  2. Premia aktywizująca – będzie przysługiwała samorządom, w których dynamika wzrostu (r/r) inwestycji jest powyżej średniej,
  3. Premia inwestycyjna – będzie przysługiwała samorządom, w których wskaźnik wydatków majątkowych na 1 mieszkańca jest powyżej średniej.

 

Kwotę podstawową otrzyma każdy samorząd.

 

MF podkreśla, że żadna JST w roku 2022 nie straci w stosunku do obowiązujących przepisów ustawy o dochodach JST  (skutki zmian zostaną uzupełnione środkami rezerwy). W roku 2023 – pierwszym roku działania reguły stabilizującej oraz subwencji rozwojowej kwota referencyjna dla PIT i CIT wyniesie ok 74 mld zł, a subwencja rozwojowa 3 mld zł. W kolejnych latach prognozuje się wzrost obu kwot.

 

Strona samorządowa negatywnie odniosła się do projektu ww. ustaw. Zdaniem Związku Miast Polskich projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw nie szanuje zasady konstytucyjnej, która mówi o adekwatności w zasilaniu finansowym. A odebranie dochodów własnych samorządom, to tak naprawdę odebranie pieniędzy społecznościom lokalnym, bo z nich finansowane są zadania własne JST. Z kolei projekt ustawy o wsparciu jednostek samorządu terytorialnego w związku z Programem Polski Ład oferuje rażąco niewspółmierne wsparcie w stosunku do poniesionych przez samorządy strat. Podkreślono również konieczność wprowadzenia jasnych i przejrzystych kryteriów dostępu do tych środków.

 

Minister Skuza zaznaczył, że po wprowadzeniu ustawy w życie, w roku 2022 samorządy będą miały więcej pieniędzy, aniżeli same zakładały z prowadzonych prognoz. W kolejnych latach subwencja rozwojowa będzie traktowana jak subwencja ogólna (jako dochody bieżące, a nie majątkowe). Środki z PIT i CIT będą rewaloryzowane wskaźnikiem PKB. Jeśli okaże się, że z wyliczeń samorząd ma otrzymać mniej, to Państwo bierze na siebie odpowiedzialność pokrycia powstałej luki.

 

Jedynie Związek Województw RP odniósł się do ustawy pozytywnie twierdząc, że wprowadza ona nie tylko nowe rozwiązania dla JST, ale też są to dużo większe pieniądze.

 

Ostatecznie obie ustawy zaopiniowano negatywnie co do skutków finansowych, z dostrzeżeniem pewnych pozytywnych aspektów projektu ustawy o wsparciu jednostek samorządu terytorialnego w związku z Programem Polski Ład.

 

Negatywnie zaopiniowano również:

 

  1. projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo budowlane oraz ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Projekt został skierowany do prac Zespołu ds. Infrastruktury, Rozwoju Lokalnego, Polityki Regionalnej oraz Środowiska;
  2. projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo oświatowe oraz niektórych innych ustaw. Projekt został oceniony jako bardzo szkodliwy, osłabiający edukację w Polsce, zaapelowano o wycofanie się z zapisów ustawy.

 

 

Wróć