Wielkopolskich Samorządów

17 lipca 2024 roku w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji odbyło się specjalne posiedzenie Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego, które w przeważającej mierze poświęcone było uzgodnieniu Projektu Projekt ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej (UD70). Zanim uczestnicy posiedzenia przeszli do głównego tematu obrad, Wiceminister Spraw Wewnętrznych i Administracji Tomasz Szymański przedstawił obecnego na sali nowo powołanego Dyrektora Narodowego Instytutu Samorządu Terytorialnego prof. Pawła Swianiewicza. Dyrektor korzystając z okazji przedstawił cztery punkty wizji rozwoju Instytutu:

• prowadzenie poważnych badań nad funkcjonowaniem samorządu
• organizacja debat samorządowych, oderwanymi również od bieżących problemów legislacyjnych (kwestia podziału terytorialnego Państwa, granic i innych niełatwych zagadnień)
• przygotowanie ekspertyz na zadane tematy, również przez korporacje samorządowe
• wypowiadanie się na tematy kluczowych projektów samorządowych.

W powyższych kwestiach Dyrektor będzie współpracował z Radą Programową, która składać się będzie się przedstawicielami zgłoszonymi przez korporacje samorządowe.

Do wypowiedzi Dyrektora dodał Wiceminister Szymański, iż bardzo liczy na konstruktywną współpracę, która już nie długo może dotyczyć tak trudnej kwestii jak zmiana granic JST. Jest to kwestia skomplikowana, wywołująca emocje, dlatego podjęcie debaty nad najlepszymi i najbardziej sprawiedliwymi kwestiami, powinna być jedną z pierwszych zadań Instytutu.

Projektu ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej

O założeniach Projektu i przebiegu uzgodnień mówił podsekretarz stanu w MSWiA Wiesław Leśniakiewicz. Ogólnie wpłynęło 445 uwag pod adresem projektu ustawy, w większości przyjętych i zaimplementowanych. Niektóre kwestie wymagają jednak jeszcze uzgodnień i dopracowania, co z pewnością będzie możliwe w rozporządzeniach wykonawczych, których będzie aż 29 i które będą kształtowane razem ze stroną samorządową.

• Stronie rządowej zależy na jak najszybsze procedowanie projektu, ponieważ jest on niezwykle ważny w aktualnej sytuacji. Ustawa ma na celu wyjście z propozycjami, które mają na celu ochronę obywatela i stworzenia mu warunków bezpieczeństwa, a także tworzenia stałego procesu budowania odporności państwa na sytuacje kryzysowe i wojenne. Dokument jest dopełnieniem funkcjonujących aktów prawnych, w tym ustawy o zarządzaniu kryzysowym (która jest teraz ewaluowana) jak i ustawa o stanach wyjątkowych i stanie wojennym. Procedowany projekt nie zastępuje powyższych, lecz je dopełnia wskazując odpowiedzialności i zadania.
• Samorząd ma być kluczowym elementem budowania odporności państwa oraz współodpowiedzialny za realizację zadań. Nie może być tak aby służby i inspekcje były wiodące w tym segmencie. To samorząd ma największą wiedzę jakie są problemy. Rolą rządu jest wspieranie samorządu również w tym kontekście. Dlatego jednym z najważniejszych dokumentów, jakie będziemy musieli razem procedować, będzie Program Rozwoju Ochrony Ludności Obrony Cywilnej, co odzwierciedlone jest w projekcie ustawy. Ten program da nam wszystkim ścieżkę finansową jaka musimy zrealizować na rzecz projektu ustawy. Aktualnie w projekcie przyjęte zostało, że będzie to Fundusz, co zależeć będzie od ostatecznych konsultacji na Radzie Ministrów i Komitecie Stałym. Jest to najprostsza ścieżka wsparcia JST w realizacji zadań. Program będzie definiował priorytety realizowane w układzie czteroletnim z ewaluacją jakie efekty zostaną osiągnięte.
• Ważną rolę będą pełniły wymienione w ustawie podmioty, które będą wspierały organy realizujące zadania ochrony ludności i obrony cywilnej, gdzie istotną rolę będzie pełnić straż pożarna. Są też liczne zadania dla wojewodów. Katalog podmiotów wspierających jest szeroki, również w otwarciu na organizacje pozarządowe.
• Katalog zadań PZP będzie znacznie rozszerzony, któremu starostowie będą mogli powierzać zadania. W tworzeniu projektu strona rządowa kładła mocny nacisk na synergię między władzą centralną a samorządem.
• Projekt ustawy zawiera trzynaście kluczowych zadań, które sprowadzają się do określenia definicji kluczowych, roli i znaczenia organów i zadań im przypisanych, pamiętając, że w obliczu stanu wojennego kluczową rolę pełnić będzie minister spraw wewnętrznych, kierujący wówczas obroną cywilną.
• Ustawa określa również sposoby budowania zasobów ochrony ludności i jej centralnej ewidencji. Zasoby te będą współtworzyć wszystkie podmioty i organy realizujące zadania ochrony ludności i obrony cywilnej.
• Istotnym novum będzie budowa planów ewakuacji na czas wojny, który tworzyć będzie wojewoda, we współpracy z samorządami
• Ważną rolę będzie pełnić edukacja i upowszechnianie wiedzy, która może być propagowana przez organizacje samorządowe
• Ustawa pozwoli stworzyć niezawodny system łączności i powiadamiania, w oparciu o zaawansowane rozwiązania cyfrowe
• Projekt stanowi również o obiektach zbiorowej ochrony, kategoryzując je. W tej kwestii dopełnieniem będzie przygotowywane rozporządzenie o warunkach technicznych, który doprecyzuje które obiekty będą mogły pełnić takie funkcje
• Ustawa określa jak ochrona ludności będzie przekształcać się w obronę cywilną w stanie kwalifikowanym
• Ustawa nie będzie budować nowych formacji, a zasoby będą oparte o już funkcjonujące służby i organy
• Przy tworzeniu projektu ustawy ważne było zdefiniowanie kwestii relacji armii do służb obrony cywilnej, co zostało uzgodnione z ministerstwem obrony narodowej

Wiceminister zwrócił się z prośbą o przyjęcie dokumentu i dalszego procedowania na kolejnych jego etapach.

Sekretarz Strony Samorządowej Marek Wójcik podkreślił świetną współpracę z MSWiA przy przygotowaniu powyższego projektu ustawy. Sekretarz zaproponował stronie samorządowej zaopiniować projekt pozytywnie z uwagami, które dotyczą m.in.:

• Finansowania zadań
• Podziału obowiązków pomiędzy poszczególne organy
• Współpracy JST ze służbami, inspekcjami i strażami
• Monitorowania ustawy, aby na bazie prawodawstwa dokonywać poprawek.

Liczymy na dalszy dialog i otwarcie na współpracę na poszczególnych etapach legislacyjnych. Bardzo istotne będzie ustalenie kształtu Programu Rozwoju Ochrony Ludności Obrony Cywilnej i kwestii przeznaczonych środków na jego realizację. W tym obszarze strona samorządowa uważa za istotne, aby środki zgromadzone w Funduszu, jako niewykorzystane, mogły przechodzić z roku na rok i nie wracały do budżetu państwa.

Po zrealizowaniu powyższych wypowiedzi, Współprzewodniczący obrad Prezydent Krzysztof Żuk otworzył dyskusję.

• Przewodniczący Związku Gmin Wiejskich RP Stanisław Jastrzębski zwrócił uwagę na wciąż niską świadomość społeczną zagrożeń, którą należy niwelować przez odpowiednią komunikację i szkolenia. Nie można zapominać o budowie odpowiedniej infrastruktury, która gwarantować będzie niezawodną komunikację w obliczu zagrożeń.

• Prezes Związku Miast Polskich Jacek Sutryk poruszył kwestię rozwiązań zawartych w projekcie ustawy, w kontekście opublikowanego 15 lipca br. projektu ustawy o dochodach JST. Kwestia finansowa realizacji poszczególnych zadań cywilnych i ochrony ludności, będzie kluczowa dla osiągniecia efektów, także przy założeniu odpowiedniej kondycji finansowej poszczególnych jednostek, na podstawie efektywnie zaprojektowanych dochodów. Opomiarowanie finansowe zadań pozwoli nam ustrzec się fobii, że pozostaniemy z zadaniami niedofinansowanymi.

• Prezydent Michał Pierończyk ze Śląskiego Związku Gmin i Powiatów zwrócił się z pytaniem, czy w budżetach samorządów ma być kolejna rezerwa na obronę cywilną, czy można korzystać z rezerwy zarzadzania kryzysowego.

• Pan Mariusz Marszał podkreślił potrzebę zaprojektowania rozwiązań i kompetencji, aby uwzględnić specyfikę różnych jednostek, szczególnie rozproszonych gmin wiejskich, aby osiągnąć maksymalny efekt ochrony. Wiceminister Leśniakiewicz podziękował za te spostrzeżenia i uwagi. Na podstawie tych wypowiedzi oraz wniosków z całego procesu uzgodnień, Wiceminister zauważył, że bez wątpienia kwestiami kluczowymi są kwestie finansowe i budowli ochronnych. Ustawa poświęca na to cały rozdział, a dopełnieniem będzie rozporządzenie jakie warunki techniczne powinny spełniać tego rodzaju obiekty. Nie wszędzie będą schrony, przede wszystkim ze względu na koszty. Resort zakłada, że w pierwszym roku funkcjonowania ustawy dokona się weryfikacji jakimi obiektami dysponujemy, na podstawie kryteriów technicznych i gdzie i jakie ewentualnie należy zaangażować środki, aby poprawić dostępność tego rodzaju obiektów. Inną kwestią jest obowiązek przygotowania do końca 2024 roku Programu Ochrony Ludności. Pozwoli to na wskazanie ścieżki finansowej i priorytetów jakie stoją przed nami jeżeli chodzi o projektowanie i realizowanie zadań. To wymaga uzgodnienia ze strona samorządową. System finansowania budowli został określony w projekcie ustawy i pozwala na pokrycie do 100% kosztów budowy i remontów, co będzie zależało od lokalnych uzgodnień.

Na końcu dyskusji nad projektem ustawy, głos zabrał Przewodniczący Sejmowej Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej Michał Krawczyk, który zwrócił uwagę na kalendarz sejmowy, który pozwoliłby zająć się projektem dopiero we wrześniu. Do tego odniósł się Wiceminister Tomasz Szymański, który zaproponował powołanie podkomisji ds. procedowanej ustawy, co pozwoli pracować nad dokumentem jeszcze w sierpniu, co spotkało się z pełną akceptacją Przewodniczącego Sejmowej Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej.