Wielkopolskich Samorządów

Posiedzenie gremium zostało zrealizowane 28 sierpnia 2024 roku w siedzibie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji. Posiedzenie pod nieobecność Współprzewodniczącego Krzysztofa Żuka, poprowadził Sekretarz strony samorządowej KWRiST Marek Wójcik. W spotkaniu stronę rządową reprezentował Wiceminister Spraw Wewnętrznych i Administracji Tomasz Szymański.

Na początku spotkania Sekretarz Marek Wójcik zauważył, że ze względu na istotę ostatnio podejmowanych działań, dzisiejsze spotkanie jest już trzecim w tym miesiącu, co jak dotąd nie miało precedensu. Poprzednie spotkanie poświęcone było kwestii zaopiniowania projektu ustawy o dochodach JST. Wówczas podjęto decyzje, że w obliczu realizowanej reformy finansów publicznych, rozpoczną się działania na rzecz zmian w kwestii finansowania zadań zleconych oraz finansowania oświaty. Strona samorządowa proponuje, aby rozpocząć konsultacje już we wrześniu, co byłoby realizowane przez KPRM i odpowiednie zespoły tematyczne. 

Realizacja działań w ramach programu „Rozświetlamy Polskę”.

Sekretarz Wójcik poinformował o dużych problemat związanych z realizacją działań w tych ramach, w szczególności na obiektach, których właścicielami są duże koncerny energetyczne – w tych przypadkach program de facto uległ zawieszeniu. Strona samorządowa złoży w tej sprawie odpowiednie pismo do Prezesa Rady Ministrów w celu umożliwienia realizacji efektywnych i bezspornych interpretacyjnie działań na tych obiektach. Jak podkreślił Marek Wójcik, program niestety został skonstruowany w ten sposób, że aby modernizować obiekty należące do firm energetycznych, gminy zobligowane są płacić za wejście infrastrukturę w celu realizacji zadań w ramach programu rozświetlany Polskę. W opinii strony samorządowej jest to działanie niedorzeczne i nie do przyjęcia, co strona samorządowa podkreśla stanowczo. Reprezentując samorządy lokalne z całego kraju, będziemy się domagać zupełnie innej interpretacji, umożliwiającej w inny, łatwiejszy sposób realizację działań na tych obiektach.

Informacja Ministra Klimatu i Środowiska na temat stanu prac nad wdrożeniem rozszerzonej odpowiedzialności producenta. 

Informacji w tej sprawie udzieliła Wiceminister Klimatu i Środowiska Anita Sowińska. Jak zauważyła przedstawicielka resortu, kwestia ROP to duża systemowa zmiana, która już się dzieje i jest wdrażana etapami. Istotnym elementem tej reformy są działania prowadzone w Parlamencie Europejskim, które mają wesprzeć odpowiednimi ramami prawnymi kwestie odpowiedzialności producenta za wprowadzane na rynek opakowania. Resort obok tych aktywności prowadzi zaawansowane prace m.in. nad przygotowaniem finansowania ROP-u w zakresie opakowań. W tej kwestii odbyły się już spotkania (23 kwietnia i 11 czerwca br.) Zespołu doraczego ds. systemowych zmian w gospodarce odpadami przy MKiŚ, w pracach których udział biorą m.in. przedstawiciele JST, a celem gremium było wypracowanie modelu ROP w Polsce. Ministerstwo zadeklarowało w ramach pracy Zespołu, zaprezentowanie 18 września propozycji modelu ROP w Polsce, co zostanie zrealizowane zgodnie z planem. Wiceminister Sowińska podkreśliła, iż przykłada wielką wagę do dialogu na temat modelu. Wypracowana propozycja stanie się podstawą do opracownia OSR-u oraz projektu ustawy. W toku prac Zespołu, resort klimatu i środowiska zauważył również potrzebę podjęcia prac nowelizacyjnych nad całym systemem gospodarowania odpadami, co z pewnością w najbliższej przyszłości będzie miało miejsce.

W dalszej części dyskutowanego tematu, głos zabrał Dyrektor biura ZGWRP Leszek Świętalski, który stwierdził, iż bez ROP i innych elementów systemu, samorządowcy i konsumenci finansujący system, nie osiągną oczekiwanych poziomów recyklingu i zbiórki selektywnych, ponieważ nie ma do tego odpowiednich narzędzi. Dyrektor Świętalski przypomniał, iż w 2021 roku ówczesna grupa posłów opozycyjnych składała interpelacje poselskie w celu przyspieszenia inplementacji systemu ROP w Polsce, na co resort klimatu odpowiadał, iż prace trwają i zostaną szybko zakończone. Tak się jednak nie stało. Warto zauważyć, iż Komisja Europejska finalizuje rozporządzenie w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych (PPWR), które będzie również istotne dla naszego kraju. W obecnym systemie prawnym, bez środków pochodzących z ROP, finansując system jedynie ze środków pochodzących od mieszkańców, nakreślonych zobowiązań nie będzie można wypełnić. Ważne będzie też uszczelnienie systemu, gdzie ok. 5 mln. obywateli produkuje odpady i nie płaci za ich obsługę, za co z pewnością odpowiada również brak efektywnej możliwości egzekucji. Konkludując dyrektor Świętalski stwierdził, iż ROP w powiązaniu z Dyrektywą Single-Use Plastics (SUP), PPWR i ewentualnie z systemem kaucyjnym, który powinien wspierać ROP, a nie go wyprzedzać, mogą stanowić podstawy nowo zdefiniowanych obowiązków gospodarowania odpadami komunalnymi. To wszystko pozwoliłoby na NOWE napisanie ustawy o utrzymaniu porządku i czystości w gminach, ponieważ aktualne rozwiązanie, wielokrotnie nowelizowane, stanowi już na tyle skomplikowaną materię, że trudno z niej w sposób efektywny korzystać. Dyrektor Świętalski podkreślił, że wprowadzenie ROP jest bardzo pilne i wymaga jak najszybszych rozwiązań, ponieważ aktualnie zaśmiecający (czyli producenci), są absolutnie bezkarni. 

Stanowisko w ww. sprawie doprecyzowała również Dyrektor Wydziału Gospodarki Komunalnej Urzędu Miejskiego w Gdańsku Olga Goitowska. W opinii ekspertki, strona samorządowa oczekuje, iż ROP ma przynieść minimalizację produkowanych odpadów. Morfologia odpadów i instalacje, którymi dysponujemy, pozwoli na recykling na poziomie 55%. Odpowiedzią na potrzeby zwiększenia tego poziomu może być wprowadzenie ROP, skłaniająca do zmniejszenia produkcji i recyklingu. Nie ma tu mowy o rewolucji systemu, jedynie dodanie ważnego komponentu. W tej kwestii powinniśmy wzorować się na rozwiązaniach szwedzkich i francuskich. Wprowadzenie systemu ROP, pozwoli na przeniesienie kosztów utrzymania systemu z mieszkańców, na tych, którzy faktycznie je powodują. Istotne jest również to, kto ma te pieniądze rozdzielać. Strona samorządowa stoi na stanowisku, że powinien to być podmiot publiczny niekierujący się celami biznesowymi, co pozwoli na zachowanie jawności i transparentności. Niestey podczas spotkania 2 sierpnia w MKiŚ, usłyszeliśmy, iż resort wyraził brak wiary w efektywne pełnienie takiej funkcji przez podmiot publiczny, co bardzo niepokoi stronę samorądową. Jak zauważyła Pani Goitowska, negatywne jest również to, że w Ministerstwie nie ma żadnej dyskusji nad kwestiami związanymi z minimalizacją ilości produkowanych opakowań oraz mechanizmami w ramach ekomodulacji i ekoprojektowania, czyli o opakowaniach nadających się do recyklingu. Dyskutuje się natomiast nad systemem karania i weryfikacji, co jednak nie pozwoli wydatnie wpłynąć na efekt recyklingu. ROP ma za zadanie wypełnienia luki finansowej i poprawić jakość odpadów. Dopiero wówczas można wymagać od mieszkańców dobrej jakości selektywnej zbiórki odpadów w altanach śmietnikowych. Samorząd musi również pozostać niezależny od wpływów koncernów producenckich. 

Dodatkowo głos zabrał Burmistrz Chodzieży, Przewodniczący Stowarzyszenia Gmin i Powiatów Wielkopolski i przedstawiciel Ogólnopolskiego Porozumienia Organizacji Samorządowych Jacek Gursz. Podkreślił on najistotniejszą rolę samorządów w systemie i potrzebę generalnej zmiany ustawy o utrzymaniu porządku i czystości w gminach. Z punktu widzenia samorządowca stwierdził, iż koszty obsługi systemu wzrastają i są w pełni utrzymywane przez mieszkańców. System ROP pozwoli na efektywną dywersyfiakcję i obniżenie obciążęń przez społeczności lokalne.
Podsumowując te wypowiedzi, Sekretarz Marek Wójcik zapoponowował, aby podczas kolejnego posiedzenia KWRiST we wrześniu, MKiŚ podzieliło się efektami, konkluzjami i szczegółowymi propozycjiami rozwiązań dla systemu ROP, które zostaną wypracowane przez ww. Zespół, przy udziale Minister Klimatu i Środowiska Pauliny Henning – Kloski.
Do powyższych uwag odniosła się Wiceminister Sowińska, która stwierdziła, że resortowi zależy na stworzeniu jak najlepszego systemu ROP, który mógłby być zadawalający dla wszystkich stron. Jednocześnie z dużą otwartością zadeklarowała wolę rozmów na temat nowelizacji ustawy o utrzymaniu porządku i czystości w gminach w oparciu o propozycje strony samorządowej, które mogłyby być sformułowane i zaprezentowane podczas kolejnego spotkania Zespołu. 

Nowelizacja ustawy Prawo wodne, poprzez przywrócenie obowiązującej do 2017 roku definicji ścieków obejmującej m.in. wody opadowe i roztopowe

Kwestię potrzeby nowelizacji ustawy przedstawił Sekretarz Marek Wójcik, który stwierdził, że aktualne przepisy nie pozwalają, a przynajmniej mocno utrudniają sięgnięcie po środki finansowe na budowę i remont kanalizacji. Wyzwania będą coraz większe, co wymagać będzie zmian legislacyjnych. Przedstawiciel Ministerstwa Infrastruktur stwierdził, iż resort jest otwarty na wszelki dialog w tej sprawie i będzie oczekiwać od strony samorządowej konkretnych propozycji.
Możliwość przywrócenia sejmikom wojewódzkim kompetencji w zakresie Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Argumentację potrzeby powrotu do wcześniejszych rozwiązań prawnych, przedstawił Marszałek Województwa Śląskiego Wojciech Saługa. Marszałek podkreślił, iż odebrano władztwo i nadzór nad tymi samorządowymi osobami prawnymi, pozostawiając odpowiedzialność za ich działanie. Jak podkreślił Marszałek Województwa Śląskiego, był to przykład działania centralistycznego i ograniczenie kompetencji samorządu lokalnego. Celem strony samorządowej jest powrót do rozwiązań sprzed 2017 roku, zakładający przekazanie sejmikom województw wyłącznych kompetencji do powoływania i odwoływania członków rad nadzorczych Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, składu osobowego zarządów oraz nadawania statutów i organizację wewnętrzną. Strona samorządowa oczekuje konkretnych działań w tej sprawie i jak najszybszego powrotu do poprzednich rozwiązań. 

Do tych argumentów odniosła się Wiceminister Anita Sowińska. Zwróciła uwagę na fakt, iż fundusze regionalne pełnią istotną rolę w realizacji polityki krajowej, co od kilku lat w realizacji ważnych programów stanowi istotną zmianę. Jednocześnie w opinii Pani Wiceminister fundusze regionalne mają istotną autonomię organizacyjną. Biorąc pod uwagę te kwestie, czyli wyzwania globalne i krajowe oraz efekt synergii między działaniami regionalnymi i krajowymi, resort nie widzi możliwości zmiany prawa, uznając, że aktualne rozwiązania są adekwatne do wyzwań. 

Powyższe argumenty wywołały zdecydowany sprzeciw strony samorządowej, uznając, że stosunek do woli powrotu do rozwiązań sprzed 2017 roku, będzie testem dla rządu, wobec woli wejścia na ścieżkę recentralizacji. Sekretarz Marek Wójcik zaproponował, aby podczas posiedzenia KWRiST we wrześniu, w wypadku obecności na posiedzeniu Minister Pauliny Henning – Kloski, resort odniósł się do propozycji strony samorządowej.

Program „Podróże z klasą”

Przewodniczący Unii Miasteczek Polskich Grzegorz Cichy zwrócił uwagę na fakt, iż podział środków w ramach naboru był niesprawiedliwy i nieefektywny pod względem organizacyjnym (pula wyczerpana w ciągu kilku minut). Strona samorządowa zaproponowała, aby środki na takie działanie były w dyspozycji samorządów, a nie w formule konkursu prędkości działania.

Resort Edukacji będzie przyglądał się tej sprawie i wszystkie sygnały związane z problemami funkcjonowania systemu teleinformatycznego rozstrzygania konkursu, będą traktowane poważnie i z uwagą.

Projekt ustawy o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw

Głos w tej sprawie zabrała Dyrektor Wydziału Gospodarki Komunalnej Urzędu Miejskiego w Gdańsku Olga Goitowska. W imieniu strony samorządowej wyraziła obawę o kwestię dotyczącą niezwróconej kaucji – im gorzej zorganizowny system kaucyjny, tym wyższy jest zysk dla tego, kto ten system będzie organizował. Zaproponowane przez Rząd RP rozwiązanie, jest systemem promującym nieefektywny system kaucyjny. Zapisy ustawy są tu bardzo lakoniczne, niejednoznaczne. Powodują, że samorządy, które muszą składać sprawozdania z osiągnięcia poziomów recyklingu, nie mają żadnych narzędzi ani mechanizmów do tego, żeby zweryfikować, czy dane które dostaną od organizatora systemu kaucyjnego są poprawne i czy rzeczywiście zebrana kaucja faktycznie dotyczy danej gminy. Według zaproponowanych zapisów, od stycznia 2025 roku będzie płacona opłata kaucyjna, jednak w wielu jednostach (szczególnie w tych mniej zurbanizowanych), będzie duży problem z odzyskniem kaucji. System kaucyjny również nie zmniejszy kosztów transportu i częstotliwość odbioru odpadów.

Na bazie tej wypowiedzi, Sekretarz Marek Wójcik stwierdził, że strona samorządowa nie jest przeciwnikiem systemu kaucyjnego co do zasady, ale sprzeciwia się zaproponowanym przez MKiŚ rozwiązaniom, które de facto spowodują, że mieszkańcy będą płacić więcej a nie mniej.

W dalszej części spotkania głos zabrał Przewodniczący Stowarzyszenia Gmin i Powiatów Wielkopolski Jacek Gursz, który zaproponował przedłużenie o 1 rok wprowadzenie systemu kaucyjnego, co nie spotkało się z uznaniem MKiŚ.
Stona samorządowa negatywnie zaopiniowała projekt ustawy, postulując jej implementację o rok, skupiając się w tym czasie na odpowiednie jej opracowanie, w oparciu o argumenty strony samorządowej.

Podczas posiedzenia strona samorządowa odniosła się również do innych projektów zaproponowanych przez stronę samorządową:

1. Projekt ustawy o zmianie ustawy o elektromobilności i paliwach alternatywnych oraz niektórych innych ustaw – opinia pozytywna
2. Projekt rozporządzenia Rady Ministrów zmieniającego rozporządzenie w sprawie warunków i trybu finansowania zwrotnego w ramach realizacji przez Bank Gospodarstwa Krajowego rządowego programu popierania budownictwa mieszkaniowego oraz minimalnych wymagań dotyczących lokali powstałych przy udziale tego finansowania – opinia pozytywna 
3. Projekt rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie zwolnień z obowiązku prowadzenia ewidencji sprzedaży przy zastosowaniu kas rejestrujących – opinia pozytywna
4. Projekt rozporządzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego zmieniającego rozporządzenie w sprawie konkursu na kandydata na stanowisko dyrektora instytucji kultury (nr 10) – opinia pozytywna
5. Projekt rozporządzenia zmieniającego rozporządzenie Ministra Edukacji w sprawie kształcenia ustawicznego w formach pozaszkolnych – opinia pozytywna
6. Projekt rozporządzenia Ministra Edukacji zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczegółowego zakresu danych dziedzinowych gromadzonych w systemie informacji oświatowej oraz terminów przekazywania niektórych danych do bazy danych systemu informacji oświatowej – opinia pozytywna
7. Projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw – opinia pozytywna
8. Projekt rozporządzenia Ministra Edukacji w sprawie akredytacji kształcenia ustawicznego w formach pozaszkolnych – opinia pozytywna
9. Projekt uchwały Rady Ministrów w sprawie ustanowienia „Polityki Cyfrowej Transformacji Edukacji” – opinia pozytywna
10. Projekt rozporządzenia Ministra Edukacji w sprawie zespołów ekspertów do spraw włączania kwalifikacji do Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji – opinia pozytywna